
Chiều 27/2, tại trụ sở Chính phủ, diễn ra Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam với chủ đề "Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp và vừa Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên mới".

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị; Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình, các Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Hồ Đức Phớc, Bùi Thanh Sơn, Nguyễn Chí Dũng, Mai Văn Chính cùng dự Hội nghị.
Tham dự Hội nghị có lãnh đạo các bộ, cơ quan ngang bộ, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam, một số hiệp hội ngành nghề, cùng đại diện 150 doanh nghiệp vừa và nhỏ, 20 ngân hàng thương mại.
Đại diện Hiệp hội DNNVV Phú Thọ tham dự hội nghị có Chủ tịch Hiệp hội Nguyễn Hồng Sơn, Phó chủ tịch Đào Văn Mạc - Chủ tịch Hội Doanh nhân Đoan Hùng.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng tình hình khu vực và quốc tế diễn biến rất nhanh, đang phân cực hóa, chủ nghĩa đa phương bị đe dọa; đồng thời quá trình số hóa, xanh hóa, các nguy cơ như già hóa dân số, cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu cực đoan… đòi hỏi chúng ta phải thích ứng linh hoạt, phù hợp, hiệu quả.
Ở trong nước, năm 2024, dưới sự lãnh đạo của Đảng, mà thường xuyên, trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ, đồng lòng của Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp, sự hợp tác của bạn bè, đối tác quốc tế, chúng ta đã đạt và vượt toàn bộ 15 chỉ tiêu chủ yếu, với nhiều kết quả nổi bật trên tất cả các lĩnh vực. Trong thành tựu chung của đất nước, có đóng góp của cộng đồng doanh nghiệp, trong đó có các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Theo Thủ tướng, năm 2025, tình hình quốc tế và khu vực tiếp tục phức tạp, nhưng yêu cầu đặt ra cao hơn, với mục tiêu tăng trưởng ít nhất 8%, tạo đà, tạo lực, tạo thế cho mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong những năm tới, đòi hỏi cả hệ thống chính trị, toàn dân và cộng đồng doanh nghiệp phải nỗ lực, vào cuộc, phát huy cơ chế Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ.
Vừa qua, Thường trực Chính phủ đã có các cuộc làm việc với các doanh nghiệp nhà nước, các ngân hàng thương mại, doanh nghiệp tư nhân lớn và hôm nay tiếp tục gặp gỡ với các doanh nghiệp nhỏ và vừa để thúc đẩy mục tiêu tăng trưởng.

Đánh giá cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đại đa số là có quy mô nhỏ và vừa, cho biết Chính phủ đang xây dựng nghị quyết mới trình Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương về phát triển doanh nghiệp tư nhân, Thủ tướng đề nghị các đại biểu đánh giá về thực trạng các doanh nghiệp nhỏ và vừa; trao đổi thẳng thắn, thảo luận, định hướng một số công việc lớn, xác định các nút thắt, điểm nghẽn cần tháo gỡ, đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện, tinh thần là cùng làm, cùng hưởng, cùng thắng, cùng phát triển.
Yêu cầu xuyên suốt là phát triển nhanh nhưng phải bền vững trên cơ sở ổn định chính trị, bảo đảm an sinh xã hội, không hy sinh tiến bộ, công bằng, an sinh xã hội và môi trường để chạy theo tăng trưởng đơn thuần.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Đức Tâm phát biểu tại hội nghị .
Trình bày báo cáo trung tâm, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Đức Tâm cho biết: Thời gian vừa qua, đội ngũ doanh nhân và cộng đồng doanh nghiệp luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm cũng như đánh giá cao, mà trong đó là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Có thể nói, đây là lực lượng sản xuất chủ yếu của nền kinh tế, đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Qua gần 40 năm Đổi mới, doanh nghiệp nhỏ và vừa đã phát triển lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Đến nay, doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam chiếm gần 98% trong tổng số hơn 940 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, cải thiện thu nhập cho người lao động, đóng góp vào ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, là lực lượng chủ yếu khai thác các thị trường ngách, huy động tối đa nguồn lực trong dân phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.
Ngay cả trong những thời kỳ khó khăn, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, thể hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng; là nơi khởi nguồn đổi mới sáng tạo trong kinh doanh và là cầu nối đưa các kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ vào thực tiễn cuộc sống.
Năm 2024, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp tục có những bước phát triển tích cực, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế. GDP của nước ta năm 2024 ước tăng 7,09%, trong đó, khu vực công nghiệp và xây dựng, nơi tập trung phần lớn các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tăng 8,24%, đóng góp trên 45% vào tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ. Giá trị tăng thêm của khu vực dịch vụ năm 2024 đạt 7,38%, cao hơn so mức tăng 6,9% của năm 2023. Đặc biệt, các ngành bán buôn, bán lẻ, vận tải, kho bãi, tài chính, ngân hàng và bảo hiểm đều có mức tăng trưởng ấn tượng, trong đó có đóng góp đáng kể của khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Ngoài ra, các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định, với giá trị tăng thêm năm 2024 đạt 3,27%. Điều này cho thấy sự phục hồi và phát triển bền vững của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động.
Năm 2017, lần đầu tiên Quốc hội ban hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa với các nhóm nhiệm vụ giải pháp toàn diện hỗ trợ các doanh nghiệp như: Tiếp cận tín dụng, tài chính; hỗ trợ thuế và kế toán; hỗ trợ mặt bằng sản xuất; hỗ trợ công nghệ; đổi mới sáng tạo; hỗ trợ mở rộng thị trường; thông tin, tự vấn, pháp lý, phát triển nguồn nhân lực...
Những chính sách này thể hiện sự quan tâm kịp thời của các cấp, các ngành, giúp cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa khôi phục và gia tăng niềm tin, tăng cường đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh.
Bên cạnh các kết quả tích cực kể trên, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, đặc biệt các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp nhiều khó khăn thách thức, còn nhiều rào cản, hạn chế để phát triển thực chất, bền vững.
Về phía cung, khu vực nông nghiệp, dịch vụ, du lịch đối mặt với chi phí sản xuất tăng cao. Sản xuất công nghiệp phụ thuộc vào sự phục hồi kinh tế thế giới, các ngành, lĩnh vực mới như kinh tế số, kinh tế xanh, chíp, bán dẫn, AI... mặc dù có cải thiện nhưng chưa có chuyển biến rõ nét, nguy cơ không bắt kịp được với thế giới và khu vực nếu không có cơ chế, chính sách đột phá.
Về phía cầu, đầu tư phục hồi chậm. Sức mua trong nước tăng thấp. Doanh nghiệp tiếp tục đối mặt với áp lực cạnh tranh tăng cao ở cả thị trường thế giới và trong nước, rủi ro bị kiện phòng vệ thương mại, áp thuế chống bán phá giá, đồng thời phải đáp ứng nhanh hơn các tiêu chuẩn mới của thị trường xuất khẩu.
Bên cạnh đó, ổn định kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn rủi nhất là các yếu tố bên ngoài. Tốc độ tăng CPI bình quân có dấu hiệu giảm, nhưng áp lực lạm phát tiếp tục cần được theo dõi sát. Tín dụng tăng trưởng chưa cao; khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế và doanh nghiệp còn yếu.
Không những vậy, chúng ta vẫn chưa giải quyết được triệt để, kịp thời những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thể chế, pháp luật để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển.
Việc phân cấp, phân quyền, cắt giảm một số quy định, thủ tục hành chính, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh còn chưa triệt để. Một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quyết liệt, chủ động đồng hành cùng doanh nghiệp để giải quyết, tháo gỡ khó khăn.
Mặt khác, quá trình phát triển của đội ngũ doanh nghiệp nhỏ và vừa nước ta còn non trẻ so với các nước trong khu vực và trên thế giới, chưa có tích lũy nhiều về: vốn, tri thức, công nghệ và kinh nghiệm kinh doanh.
Quy mô doanh nghiệp nhỏ, số vốn ít (trên 90% có quy mô dưới 10 tỷ đồng), công nghệ còn lạc hậu, trình độ quản lý chưa cao, chưa chuyên nghiệp, năng lực huy động và hấp thụ vốn thấp.
Năm 2024 dư nợ tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ đạt gần 17,6%. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động manh mún, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực thương mại dịch vụ. Tỷ trọng doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực sản xuất rất hạn chế.
Hơn nữa, năng lực cạnh tranh, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số chỉ tập trung ở số ít doanh nghiệp quy mô vừa và lớn, hầu hết các doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có công nghệ gốc, chưa đủ tiềm lực để số hóa và xanh hóa hoạt động kinh doanh, công tác đổi mới quản trị doanh nghiệp còn chậm, chưa tiệm cận với các nguyên tắc và thông lệ quốc tế tốt, chưa đáp ứng được yêu cầu là lực lượng nòng cốt của kinh tế đất nước.
Ngoài ra, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa tham gia được vào hoạt động xuất khẩu và chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Mặc dù chiếm trên 90% về số lượng doanh nghiệp nhưng chỉ đóng góp khoảng 25% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm.
Số lượng doanh nghiệp trong nước tham gia sản xuất và xuất khẩu gián tiếp hoặc trực tiếp chỉ chiếm 8,2%. Liên kết giữa các các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI rất hạn chế, điều này làm cản trở quá trình chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước.
Công tác hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tuy được Chính phủ quan tâm nhưng việc triển khai trong thực tiễn còn nhiều khó khăn, vướng mắc, mức độ hấp thụ chính sách của doanh nghiệp còn hạn chế.
Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đất nước. Đây là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển KTXH 5 năm 2021-2025, là năm tăng tốc, bứt phá, về đích.
Với quan điểm phát triển đột phá, chủ động quyết định tương lai, lấy phát triển để duy trì ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển, nước ta đã xác định mục tiêu tăng trưởng năm 2025 phải đạt 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc để tăng trưởng hai con số từ năm 2026 nhằm hiện thực hóa khát vọng, tầm nhìn về Kỷ nguyên phát triển mới và mục tiêu chiến lược đến năm 2030, nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và năm 2045, phải trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Để đạt được mức tăng trưởng hai con số thì khu vực kinh tế ngoài nhà nước trong đó có vai trò quan trọng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần tăng khoảng 11%/năm.
Trước yêu cầu phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, đội ngũ doanh nghiệp nhỏ và vừa nói riêng cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, sứ mệnh của mình trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Với phương châm "Đảng lãnh đạo, Quốc hội quyết định, Chính phủ điều hành, địa phương thực hiện"; để thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư xin gợi mở một số định hướng và giải pháp.
Đối với các bộ, ngành, địa phương: Với tinh thần "Nhà nước kiến tạo", theo nghĩa Nhà nước phải thực hiện tốt vai trò tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh, xây dựng thể chế chính sách thuận lợi, minh bạch, công bằng, ổn định, dễ dự đoán, tạo niềm tin cho doanh nghiệp, các bộ, ngành, địa phương cần:
Thứ nhất, thống nhất cao nhận thức về vai trò đặc biệt quan trọng của doanh nghiệp nói chung, thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới nói riêng trong phát triển kinh tế - xã hội.
Xác định doanh nghiệp là lực lượng tiên phong, trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội, là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, trong đó, khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất.
Thứ hai, tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật, xác định thể chế là "đột phá của đột phá", tạo mọi điều kiện cho người dân, doanh nghiệp gia nhập và rút lui khỏi thị trường, tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh.
Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng "kiến tạo phát triển", từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; đề cao phương pháp "quản lý theo kết quả đầu ra"; chuyển mạnh từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát.
Thực hiện nghiêm nguyên tắc người dân, doanh nghiệp được làm những gì phát luật không cấm, tạo niềm tin, tâm lý xã hội tích cực để huy động tối đa mọi nguồn lực trong dân vào sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế, để mỗi người dân đều thuận lợi khởi nghiệp, lập nghiệp khi có nhu cầu.
Thứ ba, tập trung cải cách hành chính, giải quyết nhanh các thủ tục đầu tư, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, dự án. Đẩy mạnh phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số để giúp doanh nghiệp tiếp cận thông tin và các dịch vụ công thuận lợi, nhanh chóng, góp phần nâng cao mức độ tin cậy với môi trường kinh doanh và bộ máy quản lý nhà nước.
Thứ tư, đẩy mạnh việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Trung ương và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ; khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn các chính sách mới, đột phá đã được Quốc hội cho phép thí điểm về đầu tư, tài chính, đấu thầu, thử nghiệm có kiểm soát, cơ chế quỹ, đầu tư mạo hiểm, quỹ khoa học công nghệ và thương mại hóa kết quả nghiên cứu của doanh nghiệp... để tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Thứ năm, tiếp tục đẩy mạnh triển khai Luật hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới, sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách nhà nước.
Tiếp tục đẩy mạnh và đổi mới công tác truyền thông về chính sách hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới tới cộng đồng doanh nghiệp.
Hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả cơ hội từ 17 FTA đã ký kết; mở rộng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nhất là các quốc gia mới nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với Việt Nam; nhanh chóng đàm phán, kết thúc đàm phán FTA với các nước Trung Đông, Thụy Sỹ, Na Uy, Phần Lan... tăng cường khai thác các thị trường mới, tiềm năng, thị trường Trung Đông, Halal, Mỹ La- tinh, châu Phi.
Thứ sáu, đẩy mạnh triển khai các chương trình, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số, đặc biệt là chuyển đổi số bao trùm, "chuyển đổi kép".
Hỗ trợ nâng cấp các thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới đạt tiêu chuẩn liên kết với các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đầu chuỗi, doanh nghiệp FDI.
Thứ bảy, khẩn trương xây dựng, trình Trung ương ban hành Nghị quyết mới về phát triển kinh tế tư nhân. Trong đó nòng cốt là các doanh nghiệp (bao gồm cả doanh nghiệp nhỏ và vừa và doanh nghiệp lớn), xác định các giải pháp đột phá để phát triển kinh tế tư nhân trở thành một trong những động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng, tăng năng suất lao động và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Đối với cộng đồng doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa: Trước yêu cầu phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, trong đó trên 97% là các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần nỗ lực cao hơn, quyết tâm lớn hơn, hành động quyết liệt hơn để phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong phát triển KTXH, tiên phong đi đầu trong đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, tập trung cho các động lực tăng trưởng truyền thống, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới như: kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ, chống biến đổi khí hậu.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần bám sát diễn biến của thị trường để chủ động thích ứng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh, cắt giảm chi phí hoạt động. Tận dụng tối đa lợi thế của 17 Hiệp định Thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, đặc biệt là các Hiệp định tự do thế hệ mới để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nguồn cung thay thế.
Tăng cường đầu tư và ứng dụng công nghệ thông tin; chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trong hoạt động, sản xuất kinh doanh; nâng cao chất lượng, trình độ quản trị doanh nghiệp; hoàn thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI.
Tích cực tìm hiểu và tham gia các chương trình hỗ trợ của nhà nước, các tổ chức quốc tế để nâng cao năng lực.
Tiếp tục phát huy tinh thần dân tộc, đoàn kết sức mạnh để cùng tạo dựng thương hiệu Việt Nam trên thị trường quốc tế; nêu cao tinh thần hợp tác, liên kết với nhau hướng tới giá trị, lợi ích chung; tăng cường trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội, với quốc gia, dân tộc;
Tiếp tục làm tốt công tác bảo đảm an sinh xã hội, tích cực triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát, nhà ở xã hội, sẵn sàng hỗ trợ Nhân dân khi gặp khó khăn, vượt qua khó khăn thiên tai, bão lũ, dịch bệnh...
Không ngừng nâng cao năng lực, phẩm chất, chất lượng nguồn nhân lực, năng lực lãnh đạo, quản lý, quản trị doanh nghiệp, cũng như phát triển văn hóa doanh nghiệp, xây dựng đội ngũ doanh nhân đủ tài, đủ tâm, đủ tầm. Không ngừng học hỏi, chủ động trang bị kiến thức, điều kiện, bản lĩnh để nâng cao năng lực cạnh tranh, vươn tầm khu vực và quốc tế.
Về phía các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp: Các hiệp hội cần tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp hội viên, các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, hợp tác cùng phát triển. Tập trung đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại trong và ngoài nước thông qua việc tập hợp hội viên là các nhà sản xuất, xuất khẩu lớn theo từng ngành hàng.
Cùng với đó, phát huy vai trò đại diện cho doanh nghiệp hội viên trong việc vận động chính sách, bảo vệ quyền lợi hội viên trong các tranh chấp. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hỗ trợ doanh nghiệp của Trung ương và địa phương để xây dựng và triển khai hiệu quả các chương trình, chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp.

Trong đó, khối doanh nghiệp tư nhân trong nước chiếm tỷ trọng 28% GDP, cao hơn tất cả các khu vực kinh tế khác, bao gồm cả khối FDI. Điều này chứng tỏ các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, phát luật của Nhà nước đối với khu vực này đã phát huy hiệu quả.
Với khả năng đóng góp của kinh tế tư nhân chiếm tới 50% GDP như đã nêu, nếu khu vực này tăng trưởng bền vững ở mức 2 con số thì mục tiêu tăng trưởng trên 8% vào năm 2025 và 2 con số vào năm 2026-2030 chắc chắn thành công.
Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam kiến nghị: Thứ nhất, Chính phủ sớm quy định cụ thể đối với các doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước khi tham gia các dự án trọng điểm quốc gia như: Dự án Đường sắt, đường bộ cao tốc và cảng hàng không…; có chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp FDI theo tỷ lệ nội địa hóa ít nhất là 30% và các mức ưu đãi sẽ tăng dần tương ứng theo mức tăng tỷ lệ nội địa hóa (theo thông lệ quốc tế).
Thứ hai là Chính phủ sớm trình Quốc hội sửa đổi Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, quy định giảm thuế cho toàn bộ khối doanh nghiệp nhỏ và vừa để nuôi dưỡng nguồn thu, hỗ trợ tái đầu tư vào sản xuất - kinh doanh, cụ thể hóa Khoản 1 Điều 10 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (năm 2017): doanh nghiệp nhỏ và vừa được áp dụng có thời hạn mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn mức thuế suất thông thường.
Đồng thời cần sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa để doanh nghiệp sớm được thụ hướng những chính sách hỗ trợ khác của Nhà nước một cách hiệu quả.
Thứ ba là khuyến khích hệ thống các tổ chức tín dụng đẩy mạnh hình thức cho vay thế chấp dựa trên tài sản hình thành trong tương lai.
Hiện nay chỉ có khoảng 30-35% doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể tiếp cận vốn vay ngân hàng với tài sản thế chấp hiện có, trong khi đó, "lác đác" một số ngân hàng thực hiện cho vay dựa trên tài sản hình thành trong tương lai nhưng "rất nhỏ giọt"
Thứ tư là Chính phủ tiếp tục chỉ đạo cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, phấn đấu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính; ít nhất 30% chi phí kinh doanh, đặc biệt là hải quan, chi phí tuân thủ quy định, chi phí không chính thức, và bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết.
Thứ năm là kiến nghị Chính phủ giao chỉ tiêu về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cho các địa phương. Đồng thời giao nhiệm vụ cụ thể bằng văn bản cho Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam theo dõi, giám sát, đánh giá việc thực hiện chỉ số này; báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Thứ sáu là xem xét các chế tài phù hợp đối với doanh nhân, doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với Nhà nước trong bối cảnh cần khuyến khích tăng trưởng như hiện nay. Theo hướng, những vi phạm mang tính chất kinh tế, dân sự nên xử lý bằng hình thức khắc phục hậu quả kinh tế hoặc các hình thức hành chính khác. Mục tiêu là nâng cao tinh thần thượng tôn pháp luật nhưng đồng thời cũng giảm bớt tâm lý lo ngại cho doanh nhân, doanh nghiệp.
Lãnh đạo Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cũng nêu một số kiến nghị nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về định giá đất; đầu tư vào lĩnh vực nhà ở xã hội, năng lượng...
Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa đề xuất được tham gia theo dõi, giám sát, đánh giá độc lập quá trình xây dựng và thực thi pháp luật, và các chương trình, kế hoạch phát triển của Nhà nước liên quan đến kinh tế tư nhân nói chung và doanh nghiệp nhỏ và vừa nói riêng; tham gia vào Hội đồng quản lý của các quỹ hỗ trợ Nhà nước liên quan đến doanh nghiệp nhỏ và vừa; thực hiện cung cấp một số dịch vụ công...
Các đại biểu dự Hội nghị.
Cùng với ý kiến của Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Việt Nam, đại biểu Hội Doanh nhân Trẻ Việt Nam cũng kiến nghị: Chính phủ chỉ đạo các ngân hàng thương mại, tùy quy mô, dành khoảng từ 5-20 nghìn tỷ đồng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa vay với lãi suất ưu đãi với các điều kiện cấp tín dụng rõ ràng, cụ thể; gia hạn thời gian nộp thuế thu nhập doanh nghiệp ít nhất 6-12 tháng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa; tăng cường đơn giản hoá thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thực hiện 30-50%; tổ chức các chương trình đào tạo, tư vấn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.
Lãnh đạo Hiệp hội Nữ doanh nhân Việt Nam kiến nghị Chính phủ xây dựng các chính sách tín dụng ưu đãi, quỹ bảo lãnh tín dụng dành riêng cho doanh nghiệp do nữ làm chủ, tạo điều kiện để các doanh nghiệp này có thể dễ dàng tiếp cận nguồn vốn với lãi suất hợp lý, giúp họ mở rộng quy mô và đổi mới công nghệ.
Hỗ trợ cho các hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp cho đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung và các doanh nghiệp do nữ làm chủ nói riêng để họ có thể chèo lái, có tiền, doanh nghiệp sẽ vượt qua những khó khăn, thách thức và do thiên tai, biến đổi khí hậu, biến động về chính trị trên toàn thế giới.
Nhà nước cần có chương trình đào tạo kỹ năng số, ứng dụng công nghệ 4.0 và quản trị doanh nghiệp, cũng như nâng cao nhận thức về an toàn thông tin trên không gian mạng, để nâng cao hiệu quả và giảm tối thiểu rủi ro, thiệt hại tiềm ẩn; khuyến khích doanh nghiệp nữ tiếp cận các nền tảng thương mại điện tử, công nghệ tài chính để nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp nữ thông qua nhiều kênh, nhiều phương thức khác nhau để họ có thông tin và khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, kết nối doanh nghiệp lớn để phát triển thị trường trong nước và mở rộng cơ hội xuất khẩu.
Xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp nữ tham gia vào các lĩnh vực đổi mới sáng tạo công nghệ cao, đồng thời tăng cường hỗ trợ pháp lý và tư vấn chiến lược kinh doanh cho các nữ doanh nhân.
Hỗ trợ cho các chương trình khởi nghiệp dành riêng cho nữ giới, khuyến khích tinh thần đổi mới và sáng tạo cộng đồng cho các nữ doanh nhân, nâng cao năng lực, nguồn lực, cơ hội phát triển mạng lưới và kết nối trong nước và quốc tế cho các hiệp hội nói chung và Hiệp hội Nữ doanh nhân Việt Nam và các Hội Nữ doanh nhân các địa phương nói riêng.
Tiếp theo, sau khi đại diện các doanh nghiệp đề xuất với Chính phủ cần có chiến lược phát triển ngành phụ phẩm nông nghiệp, cần sớm ban hành cơ chế sandbox để dẫn dắt đột phá cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, đẩy mạnh thực hiện mục tiêu trước hết là tăng số lượng doanh nghiệp; đại diện các bộ Tài Chính, Khoa học và Công nghệ, Thông tin và Truyền thông, Nông nghiệp và PTNT, Ngân hàng Nhà nước nêu ý kiến về các giải pháp thúc đẩy sản xuất kinh doanh của các DNNVV

Sau khi nghe các ý kiến của các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp và các doanh nghiệp, các bộ, ngành; phát biểu kết luận, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ Tài chính, Văn phòng Chính phủ tiếp thu các ý kiến xác đáng, phù hợp tình hình, khả thi, khẩn trương trình Thủ tướng ban hành Chỉ thị về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Theo Thủ tướng, tình hình khu vực và quốc tế diễn biến rất nhanh, đang phân cực hóa, chủ nghĩa đa phương bị đe dọa; đồng thời quá trình số hóa, xanh hóa, các nguy cơ như già hóa dân số, cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu cực đoan… Do đó, chúng ta phải thích ứng với tình hình, diễn biến hiện nay trên thế giới, khu vực và trong nước, linh hoạt, hiệu quả trong xây dựng chính sách, pháp luật và tổ chức thực hiện.
Tình hình thay đổi thì mục tiêu thay đổi, chúng ta đã đặt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên trong năm 2025 và 2 con số những năm tiếp theo, thực hiện mục tiêu tổng quát theo Nghị quyết Đại hội XIII là đạt 2 mục tiêu 100 năm. Để làm được điều này, thì không chỉ khu vực nhà nước, các địa phương, các doanh nghiệp FDI mà tất cả các cấp, các ngành, các loại hình, khu vực doanh nghiệp, trong đó có các doanh nghiệp nhỏ và vừa phải tăng trưởng.
Người dân cũng tham gia quá trình này trên cơ sở phát huy cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và Nhân dân làm chủ, Nhân dân là trung tâm, chủ thể trong mọi hoạt động của xã hội, trong phát triển đất nước, mọi chính sách phải hướng tới người dân, người dân tham gia xây dựng và thực hiện chính sách, mục tiêu cuối cùng là giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng, nhân dân ngày càng ấm no, hạnh phúc.
Thủ tướng khái quát 5 điểm sáng trong phát triển và hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa thời gian qua.
Thứ nhất, các doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm gần 98% trong tổng số hơn 940 ngàn doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế; thu hút trên 5 triệu lao động.
Thứ hai, các doanh nghiệp Việt Nam trong những năm gần đây tiếp tục phát triển cả về lượng (số doanh nghiệp, lao động, nguồn vốn) và về chất (doanh thu thuần, lợi nhuận trước thuế, hiệu quả sử dụng lao động, tài sản và vốn).
Thứ ba, các doanh nghiệp nhỏ và vừa với cơ chế quản lý linh hoạt, là nơi dễ dàng thích nghi với thay đổi thị trường và thử nghiệm ý tưởng mới, thực hiện đổi mới sáng tạo. Doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đã tham gia xuất khẩu hàng hóa (dệt may, thủy sản, đồ gỗ) sang thị trường quốc tế, tham gia chuỗi giá trị, cung ứng toàn cầu.
Thứ tư, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã đóng góp tích cực, quan trọng vào công tác bảo đảm an sinh xã hội, góp phần nâng cao đời sống của nhân dân, nhất là trong những lúc khó khăn, khắc phục hậu quả thiên tai, lũ lụt, tích cực tham gia xóa nhà tạm, nhà dột nát, xây dựng nhà ở xã hội, phát huy tinh thần tương thân, tương ái, tình dân tộc, nghĩa đồng bào.
Thứ năm, các doanh nghiệp nhỏ và vừa góp phần thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.
Bên cạnh đó, Thủ tướng chỉ ra một số khó khăn của nền kinh tế nói chung và với các doanh nghiệp nói riêng mà chúng ta phải giải quyết thực chất, hiệu quả.
Theo đó, nền kinh tế có khó khăn trong tìm kiếm các động lực tăng trưởng về phía cung và phía cầu; tiềm ẩn rủi ro trong ổn định kinh tế vĩ mô; vướng mắc liên quan đến thể chế pháp luật; tình hình sản xuất kinh doanh một số lĩnh vực còn khó khăn, sức mua thị trường còn yếu, phục hồi chậm; đời sống của một bộ phận người dân còn gặp khó khăn, ảnh hưởng của bão lũ, thiên tai diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn...
Tình hình phát triển doanh nghiệp nói chung và phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng còn những hạn chế, bất cập, khó khăn, thách thức. Sự phát triển của đội ngũ doanh nhân, doanh nghiệp vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại; tiềm năng và dư địa phát triển vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Phần lớn doanh nghiệp có quy mô nhỏ, sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động, kỹ năng quản trị còn hạn chế. Một bộ phận doanh nhân đạo đức, văn hoá kinh doanh còn có mặt hạn chế. Khả năng đổi mới sáng tạo còn hạn chế, ít doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển. Năng lực cạnh tranh thấp, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa mới chỉ tham gia vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu ở các công đoạn có giá trị gia tăng thấp.
Thủ tướng nhấn mạnh: Chúng ta phải có chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa mở rộng quy mô, nâng cao sức cạnh tranh, năng lực sản xuất, phát triển mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ. Các doanh nghiệp doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng phải hành động quyết liệt, phấn đấu thành doanh nghiệp lớn.

Thủ tướng nêu một số định hướng, nhiệm vụ, giải pháp với các doanh nghiệp nhỏ và vừa để các cơ quan, doanh nghiệp cùng suy nghĩ, cùng làm.
Thứ nhất, các doanh nghiệp nhỏ và vừa phải góp phần đắc lực, hiệu qủa thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã ban hành để phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa như mong muốn theo mục tiêu đề ra, đặc biệt là trong phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Thứ hai, các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát huy tinh thần dân tộc, tính tự lực, tự cường, chủ động, sáng tạo để vươn lên và vượt qua giới hạn của bản thân để phát triển cao hơn, vươn từ doanh nghiệp nhỏ và vừa thành doanh nghiệp lớn.
Thứ ba, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tích cực, hiệu quả trong tham gia nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện thể chế phù hợp với kinh tế thị trường, với thực tiễn đất nước, xuất phát từ thực tiễn để đề xuất giải pháp tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc mà trong thực tế đang gặp phải.
Thứ tư, các doanh nghiệp nhỏ và vừa khai thác hiệu quả các tài nguyên của đất nước và đặc biệt là nguồn lực con người.
Thứ năm, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đẩy mạnh hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ, khoa học quản lý, huy động nguồn vốn từ bên ngoài, tham gia quá trình hội nhập của đất nước, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, chuỗi cung ứng.
Thứ sáu, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đẩy mạnh hơn nữa công tác an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, tham gia xây dựng nhà ở xã hội, đặc biệt là cho người trẻ, người khó khăn, người thu nhập thấp, xóa nhà tạm, nhà dột nát trong năm 2025.

Về phía Chính phủ và các bộ ngành, Thủ tướng nêu rõ 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp: Thứ nhất, tiếp tục tổng kết thực tiễn, các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước có liên quan đến doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, nghiên cứu, đề xuất xây dựng Nghị quyết mới của Trung ương về doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, sau đó thể chế hóa, tổ chức thực hiện thật tốt.
Thứ hai, đẩy mạnh hơn nữa thực hiện 3 đột phá chiến lược về thể chế, hạ tầng và nhân lực.
Về thể chế, tập trung tháo gỡ điểm nghẽn thể chế để huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, lấy nguồn lực nhà nước dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực xã hội. Cắt bỏ toàn bộ các thủ tục rườm rà, dứt khoát bỏ cơ chế xin cho làm nảy sinh tiêu cực; giảm phiền hà, sách nhiễu, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và người dân; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường giám sát, kiểm tra.
Về hạ tầng, tập trung phát triển các loại hạ tầng (giao thông, hạ tầng số, y tế, giáo dục, văn hóa, xã hội…) đồng bộ và có ưu tiên để tạo không gian phát triển mới, tăng giá trị gia tăng của đất, tạo các khu dịch vụ, công nghiệp, đô thị mới, giảm chi phí đầu vào, tăng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp, từ đó tạo công ăn việc làm, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Về nhân lực, tập trung đào tạo nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp, tăng năng suất lao động cho doanh nghiệp, như chương trình đào tạo từ 50 nghìn -100 nghìn kỹ sư bán dẫn từ nay tới năm 2030.
Thứ ba, thúc đẩy đàm phán, ký kết các hiệp định về thương mại tự do, khuyến khích và bảo hộ đầu tư, về visa, về lao động để có khung pháp lý cho việc đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, chuỗi cung ứng, nhất là những thị trường mới như Trung Đông, Mỹ Latinh, châu Phi.
Thứ tư, Nhà nước cùng doanh nghiệp xây dựng, nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia với tốc độ nhanh hơn để có hiệu quả sản xuất, kinh doanh cao hơn; tập trung đổi mới sáng tạo, các trung tâm nghiên cứu để hỗ trợ doanh nghiệp.
Thứ năm, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự, nhưng nếu vi phạm pháp luật hình sự như trốn thuế, buôn lậu, hàng giả, hàng nhái… thì phải xử lý nghiêm.
Thứ sáu, giữ ổn định lãi suất. Phân tích thêm về nội dung này, Thủ tướng cho rằng nguồn lực cho doanh nghiệp liên quan tới chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa, các bộ ngành phải cùng Chính phủ thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp dựa trên đề xuất, góp ý của doanh nghiệp.
Về chính sách tiền tệ, chỉ đạo chung của Chính phủ là phải chủ động, tích cực, phù hợp, linh hoạt và hiệu quả; ưu tiên cho tăng trưởng nhưng phải kiểm soát được lạm phát. Các ngân hàng phải tuân thủ chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, tiết giảm chi phí, hy sinh một phần lợi ích để chia sẻ với người dân và doanh nghiệp, ứng dụng công nghệ, cắt giảm thủ tục để giảm lãi suất cho vay.
Theo Thủ tướng, đây không chỉ đơn thuần là kinh doanh, sản xuất mà còn là tình dân tộc, nghĩa đồng bào, là một điểm tựa cho dân tộc ta trong những lúc khó khăn.
Về chính sách tài khóa, phải đẩy mạnh đầu tư công, từ đó tạo việc làm, sinh kế cho người dân và tạo hệ sinh thái cho doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển. Tiếp tục đề xuất giảm thuế giá trị gia tăng, miễn, giảm, gia hạn các loại thuế, phí, lệ phí, tiền sử dụng đất phù hợp, hiệu quả.
Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính phải thực hiện các công cụ chính sách để góp phần ổn định lãi suất, hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp phát triển lâu dài. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tháo gỡ khó khăn cho các ngân hàng, trong đó có việc đề xuất luật hóa Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng.
Thứ bảy, liên quan tài sản số, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sand box)…, Thủ tướng giao Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định, chậm nhất trong quý II phải hoàn thành.
Thứ tám, các địa phương rà soát lại quy hoạch, thủ tục hành chính, xây dựng cơ chế, chính sách để phát huy vai trò kiến tạo, chứ không phải "không quản được thì cấm", lắng nghe, tiếp thu, cầu thị với các ý kiến của người dân, doanh nghiệp để tháo gỡ ngay các khó khăn, vướng mắc. Các doanh nghiệp khi gặp vướng mắc thì kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền, nếu cấp đó không kịp thời xử lý thì tiếp tục báo cáo cấp trên, ai không giải quyết thì phải kiểm điểm, xử lý theo quy định của Đảng, Nhà nước.
Thứ chín, Thủ tướng ủng hộ các đề xuất liên quan việc thành lập, vận hành các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp trên tinh thần thủ tục thủ tục thông thoáng, nhanh chóng nhưng quản lý chặt chẽ để không xảy ra tham ô, tham nhũng. Đồng thời, nghiên cứu hợp nhất các quỹ để hoạt động hiệu quả. Bộ Tài chính, Văn phòng Chính phủ nghiên cứu, rà soát cắt bỏ các thủ tục rườm rà liên quan các quỹ, hoàn thành chậm nhất trong quý II.
Nhấn mạnh quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn, hành động phải quyết liệt, hiệu quả, phân công công việc rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ kết quả, Thủ tướng kêu gọi tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại, phát huy tình dân tộc, nghĩa đồng bào, "cùng làm, cùng hưởng, cùng chiến thắng, cùng phát triển" trên cơ sở lợi ích hài hóa, rủi ro chia sẻ, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, phát triển donah nghiệp nhỏ và vừa như mong muốn, đóng góp tích cực phát triển đất nước nhanh, mạnh, bền vững.
Với các đề xuất, kiến nghị, Thủ tướng giao Văn phòng Chính phủ tập hợp, đề xuất Thường trực Chính phủ giao các bộ ngành xử lý theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
Một số hình ảnh lãnh đạo Hiệp hội DNNVV Phú Thọ tại không gian Hội nghị:
Đại biểu Phú Thọ và các đại biểu với Thủ tướng Phạm Minh Chính
Các đại biểu với PTT Trần Hồng Hà
Với tân PTT Nguyễn Chí Dũng
Với lãnh đạo Hiệp hội DNNVV Việt Nam.
(VP Hiệp hội tổng hợp từ các báo)
Người gửi / điện thoại